Początki teorii przywiązania

• Bowlby rozpoczął badania nad przywiązaniem w kontekście badań nad dziećmi pozbawionymi opieki rodzicielskiej, zwłaszcza w okresie II wojny światowej¹.
• Jego obserwacje i badania skłoniły go do sformułowania teorii przywiązania jako kluczowego elementu rozwoju dziecka.
• Współpracowniczka Bowlby’ego, a zarazem kontynuatorka teorii przywiązania – Mary Ainsworth wyróżniła trzy style przywiązania: bezpieczny, unikający i lękowo-ambiwalentny. TUTAJ przeczytasz o nich więcej.

Przywiązanie jako instynkt

• Bowlby uważał przywiązanie za biologiczny instynkt przetrwania, który jest kluczowy dla przetrwania gatunku².
• Podkreślał, że silne przywiązanie dziecka do opiekuna (najczęściej matki) jest naturalne i pomaga dziecku przetrwać i rozwijać się.

Fazy rozwoju przywiązania

    Według Bowlby’ego, trzy pierwsze lata życia dziecka są okresem krytycznym, po upływie którego wytworzenie się więzi staje się praktycznie niemożliwe. W swojej teorii przywiązania wyróżnił 4 etapy tworzenia się typów przywiązania. Początkowo niemowlęta mają  ograniczone zdolności do rozróżniania osób ze swojego otoczenia, dlatego zachowania przywiązaniowe kierowane są na wszystkich. Kolejno w okresie od 3 miesiąca dziecko wyróżnia już określone osoby i reaguje bardzo wyraźnie na figurę przywiązania, czyli osobą, z którą maluch ma częste kontakty. Ta osoba stanowi dla dziecka bogate źródło stymulacji sensorycznej – zazwyczaj jest to matka. Końcem tej fazy jest pojawienie się lęku przed nieznajomymi. Ten pojawia się około 6 miesiąca i trwa do wieku 3 lat, a szczytowe wartości osiąga w 8 i 18 miesiącu. Następnie w czwartej fazie, która rozpoczyna się w 3 roku życia, dziecko zaczyna uwzględniać nie tylko zachowania opiekuna, ale też jego plany i intencje. Zaczyna też bardziej rozumieć świat społeczny i pojmować jego złożoność.

„Raz wykształcone przywiązanie charakteryzuje istotę ludzką od kołyski aż po grób”.

  Stopniowo matka staje się w oczach dziecka niezależną osobą, mającą własne cele i pragnienia. Dzięki temu, ich wzajemna relacja zaczyna nabierać charakteru partnerskiego, podmiot – podmiot (trzeba podkreślić, że obiektem przywiązania nie musi być matka, z czasem rolę tę mogą podjąć inne, ważne dla dziecka osoby, np. ojciec).³.

Bezpieczna baza

   Jednym z kluczowych pojęć w teorii Johna Bowlbiego jest termin „bezpieczna baza”. Bowlby uważał, że dziecko potrzebuje, żeby matka pełniła wobec niego taką właśnie funkcję – bazy, do której może przyjść, jeśli tego potrzebuje. Z której może robić „wypady w świat” – poznawać go, bawić się, rozwijać ciekawość, czerpać przyjemność⁴.

   Ponad to „bezpieczna baza” nieco zmienia swój kształt w zależności od wieku i potrzeb dziecka. Czego innego boi lub przestrasza się noworodek, a czego innego dziecko dwuletnie; w pewnym stopniu zmieniają się też sposoby uspokajania i kojenia tych lęków. 

Skutki braku przywiązania

• • Bowlby zwracał uwagę na negatywne skutki braku przywiązania, takie jak trudności w relacjach społecznych, problemy emocjonalne i trudności w radzeniu sobie ze stresem⁵.